Ο Άγιος Θεράποντας, ένα μικρό γραφικό χωριό χτισμένο στην οροσειρά του Τρόοδους, προβάλει επιβλητικά και περήφανα εδώ και αιώνες.
Είναι χωριό της επαρχίας Λεμεσού, σε υψόμετρο 640 μ. και υπάγεται στη γεωγραφική περιφέρεια των κρασοχωρίων.
Το χωριό μας στο παρελθόν
Κατά τη περίοδο της φραγκοκρατίας, το χωριό μας ανήκε σε κάποιο φεουδάρχη, εντούτοις φαίνεται πως υφίστατο από τα βυζαντινά χρόνια. Συγκεκριμένα, το 1461, σύμφωνα με το Μας Λατρί, ήταν φέουδο του Πέτρου Ποδοκατόρου. Ωστόσο, όπως παρατηρεί ο Καρούζης, «κρίνοντας από το τοπωνύμιο του χωριού και το αγίασμα του Αγίου Θεράποντα, θα πρέπει ίσως να συμπεράνουμε πως η αναφορά του Λεόντιου Μαχαιρά στον Αλαμάνο Άγιο Θεράποντα, που ασκήτεψε στο Κοιλάνι θα πρέπει ίσως να αφορά το χωριό του Αγίου Θεράποντα, γεγονός που μας επιτρέπει να θεωρήσουμε το χωριό ως βυζαντινής, τουλάχιστον προέλευσης».
Ονομασία
Το χωριό πήρε το όνομα του από τον Άγιο Θεράποντα, που σύμφωνα με την παράδοση, ασκήτεψε στο χώρο που σήμερα βρίσκεται το αγίασμα και η φερώνυμη εκκλησία. Αυτό άλλωστε επιβεβαιώνεται από την παρατήρηση του Καρούζη, που αναφέρθηκε πιο πάνω.
Παραθέτουμε επίσης την παράδοση που μας αφηγήθηκε ο ιερέας του χωριού.
Παραδοσιακές γειτονιές
Μέσα σ’ ένα μοναδικό τοπίο με πλούσια φυσική βλάστηση «αναδύεται» οικισμός με ενδιαφέρουσα λαϊκή αρχιτεκτονική. Οι περισσότεροι δρόμοι εξακολουθούν να είναι στρωμένοι με χαλίκια, ενώ μερικοί, κυρίως στην περιφέρεια του οικισμού, έχουν γίνει πλακόστρωτοι. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλούν οι κάπου δώδεκα βότες. Ο Καρούζης περιγράφοντας τη βότα γράφει: «πρόκειται για είδος οικοδομής, πρωτότυπης, που απαντά σε πολύ λίγα χωριά της Κύπρου είναι το ισόγειο της οικοδομής, καμαροσκέπαστη αίθουσα που χρησιμοποιείται ως αποθήκη κυρίως για τα πιθάρια με το κρασί κι ακόμα ως σταύλος των ζώων. Πάνω από το καμαροσκέπαστο με τοπική πέτρα ισόγειο κτίζεται το ανώγι για διαμονή των ιδιοκτητών».
Ένα αμπελουργικό χωριό
O Άγιος Θεράποντας είναι κατ’ εξοχήν αμπελουργικό χωριό. Οι κάτοικοι του χωριού από τα παλιά χρόνια έως σήμερα, ασχολούνται κυρίως με την αμπελοκαλλιέργεια. Σύμφωνα μάλιστα με την καταγραφή του 1971, περίπου 2.336 σκάλες γης καλλιεργούνταν με αμπέλια. Πρέπει να σημειωθεί ότι ακόμη και σήμερα τα αμπέλια εξακολουθούν να καταλαμβάνουν ένα σημαντικό μέρος της καλλιεργήσιμης γης. Η αμπελοκαλλιέργεια ευνοείται τόσο από τη σύσταση του εδάφους όσο και από τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής. Η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια υπογραμμίζει πως «το διαμελισμένο τοπίο των κρητίδων και των μαργαϊκών κρητίδων, με τους ήπιους αποστρογγυλωμένους λόφους, καθώς και η σχετικά μέτρια μέση βροχόπτωση των 600 περίπου χιλιοστομέτρων, συνέτειναν στην επέκταση των αμπελιών, ιδιαίτερα των οινοποιήσιμων».
Παραδοσιακά η κύρια ποικιλία ήταν το τοπικό μαύρο σταφύλι, και ακολουθούσαν οι ποικιλίες της σουλτανίνης, μαλάγας και καρδιναλίου. Στις μέρες μας, όπως επισημαίνεται από το Καρούζη, άρχισαν «να καλλιεργούνται καινούργιες ποικιλίες, που φαίνεται ν’ αποδίδουν περισσότερο».
Εκτός από τις καλλιέργειες των αμπελιών, στο χωριό ευδοκιμούν, αν και σε πιο περιορισμένη έκταση, οπωροφόρα, όπως ελιές και χαρουπιές, εσπεριδοειδή και λαχανικά.
Πληθυσμός
Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Από το 1881 μέχρι το 1946, ο πληθυσμός του Αγίου Θεράποντα αυξήθηκε σημαντικά. Αργότερα, όμως, άρχισε η σταδιακή μείωση του πληθυσμού, γεγονός που οφείλεται, όπως παρατηρεί η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, «στο σχετικό μικρό μέσο μέγεθος κλήρου, τη μηχανοποίηση της γεωργίας και την απουσία εξωγεωργικών πηγών απασχόλησης, είτε στο χωριό είτε στους γειτονικούς οικισμούς». Πιο κάτω παρουσιάζεται η πληθυσμιακή πορεία του Αγίου Θεράποντα από το 1881 έως το 2001.
| Χρονολογία | Αριθμός κατοίκων |
| 1881 | 243 |
| 1946 | 530 |
| 1982 | 302 |
| 2001 | 152 |
Αξίζει να σημειωθεί πως το Κοινοτικό Συμβούλιο με μια σειρά αναπτυξιακά έργα αισιοδοξεί πως θα ανακόψει τη φθίνουσα πληθυσμιακή πορεία. Ο Καρούζης μάλιστα σημειώνει πως: «Παρά την αποψίλωση που γνώρισε και γνωρίζει το χωριό, οι απομείναντες κάτοικοι φροντίζουν για τον εξωραϊσμό του με έργα όπως είναι η παραδοσιακή βρύση, τα πλακόστρωτα και οι δεντροφυτεύσεις στο δρόμο που οδηγεί στο χωριό».
Πηγές:
«Διαδρομές στο παρελθόν, όραμα στο μέλλον, Ευρωπαϊκές Ημέρες Κληρονομιάς», Κύπρος 2004
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ.3
